Więznąc w meandrach ludzkiego umysłu. Recenzja książki pt. „Eksperyment” - Luke Dittrich
W 2017 roku wydano bardzo interesującą książkę, po którą zasięgnąłem niedawno dzięki rekomendacji Dawida Myśliwca („Uwaga Naukowy Bełkot” na youtube.com). Dane było mi zapoznać się z polskim wydaniem publikacji, które ukazało się rok później w twardej oprawie; otrzymało nową okładkę i bardziej bezosobowy tytuł, które moim zdaniem lepiej mapują faktyczną treść i przesłanie książki.
Bardzo miło się zaskoczyłem, gdy dzięki mojej pasji do psychologii wpadłem na tak fantastyczną publikację. Zasadniczym powodem, dla którego zdecydowałem się na przeczytanie akurat tej książki, była chęć przeanalizowania historii psychiatrii, jak i sposobów, jakie wykorzystywano do wyleczenia osób z zaburzeniami nie-somatycznymi. W ostatnich latach zaczyna się zwracać społecznie coraz większą uwagę na problem, jakim są właśnie takie zaburzenia. Toteż temat, jakiego podjęła się książka, wydaje się bardzo wdzięczny, a nawet w pewien sposób „modny” i „na czasie”.
Wszystko to brzmieć może jak skok do niszy bardzo
przeintelektualizowanej i hermetycznej publicystyki; nic bardziej mylnego!
Głównym tematem książki jest pacjent, do którego nawiązuje tytuł oryginalny („Patient H.M.: A Story of Memory, Madness, and Family Secrets”). Chcąc jak najlepiej opisać strukturę tej książki, porównałbym ją do drzewa. Podczas gdy wątek pacjenta H. M. tworzy jej główny konar, liczne gałęzie (dygresje) tworzą wraz z nim trójwymiarowy obraz niezwykle przejmującej i (w świetle aktualnego wzrostu znaczenia psychologii/psychiatrii oraz etyki) istotnej opowieści. Próbując chwycić korony drzewa, pniemy się w górę, musząc chwytać się kolejno wystających gałęzi; niektóre znajdą się w miejscach, które wymuszają silniejsze się o nie opieranie.
Henry Molaison przez rezultaty operacji mózgu, która miała „uratować” jego życie, staje się najlepiej udokumentowanym przypadkiem w historii całej medycyny. Traci całkowicie umiejętność zapamiętywania, a jego życie na zawsze się odmienia; imię i nazwisko stają się utajnione, a miejsce pobytu ukryte przed opinią publiczną, która zna Henrego jedynie jako obiekt odniesienia badań naukowych. Jako pacjenta H. M.
Człowiek, który doprowadził go do takiego stanu, nie odczuwa wyrzutów sumienia. Wciąż nieprzerwanie przeprowadza operacje na mózgach pacjentów. Szczerze wierzy w skuteczność leczenia chorych lub zaburzonych psychicznie metodą chirurgiczną, w związku z czym nie ma oporów przed wykonywaniem operacji na kimkolwiek, łącznie z członkami własnej rodziny …
Luke Dittrich jest wnukiem tego światowej sławy neurochirurga, Williama Beechera Scoville’a. To powoduje, że sprawa pacjenta H. M jest dla niego nie tyle istotna, ale także osobista. Dziadek autora poświęcił życie rodzinne na rzecz rozwoju kariery; praca była dla niego całym światem, któremu poświęcał wyłącznie niemalże cały swój czas i uwagę. Konflikt na linii neurochirurg – rodzina, a także katastrofy, jakie były jego skutkami, są zasadnicze dla historii Henrego. Autor ujawnia przed czytelnikiem rodzinny dramat, jaki stał za wykształceniem światopoglądu Scoville’a, drugiego największego propagatora lobotomii przedczołowej, której zwolennikiem pozostał zresztą do śmierci.
Jak daleko może posunąć się człowiek?
Czy ingerencja w mózg innego człowieka powinna zostać społecznie zaakceptowana?
Dlaczego tak łatwo przychodzi nam dzisiaj krytyka zabiegu lobotomii, a równocześnie nie jesteśmy w stanie wskazać alternatywy dla przepełnionych i niedofinansowanych szpitali psychiatrycznych?
Czy trwałe okaleczanie ludzi w imię rozwoju nauki może zostać usprawiedliwione?
Jeśli tak, to czym różnimy się od ludzi osądzanych po II WŚ podczas procesów w Norymberdze?
Gorąco polecam wszystkim książkę „Eksperyment”. Zainteresuje ona każdego, nie tylko osoby chcące powiększyć zasób wiedzy. Jest zapisem bardzo istotnego okresu w historii medycyny, zmian, jakie nastąpiły po nim w postrzeganiu lekarza i pacjenta, ale także opisem kluczowej konfrontacji pomiędzy zwierzęcą częścią ludzkiej natury, a szeroko rozumianą etyką.
Jakub Rachwalik