Wyspa 3. 0. Mapa i terytorium

W tym roku mija 30 lat działalności artystycznej Wyspy. Skupione wokół niej środowisko artystyczne było w latach 80. prekursorem działań niezależnych w Polsce. Wyspa 3. 0. Mapa i terytorium to tytuł wystawy rocznicowej, będącej z jednej strony próbą zmierzenia się z historią działalności Wyspy, jej podsumowaniem, któremu służyć ma ekspozycja historycznych dzieł sztuki, prezentacja archiwaliów i wspomnień żyjących uczestników sceny artystycznej Gdańska od 1985 roku. Z drugiej strony, wystawa stanowi otwarcie na nowy etap działalności, na nowe perspektywy zaangażowanego uczestnictwa w artystycznym, aktywnym społecznie i politycznie środowisku Gdańska.

Wyspa zaczerpnęła swoją nazwę od Wyspy Spichrzów, miejsca wystawienniczego i kulturotwórczego młodych artystów związanych z Państwową Wyższą Szkołą Sztuk Plastycznych w Gdańsku. Przez te 30 lat zmieniali się ludzie w niej działający, miejsca bytowania, czasy i warunki społeczne. Idea Wyspy zakotwiczała się w różnych miejscach – od wspomnianej Wyspy Spichrzów począwszy, przez Otwarte Atelier i budynek dawnej łaźni miejskiej, Galerię Wyspa na ul. Chlebnickiej, aż po tereny dawnej Stoczni Gdańskiej, na których powstała Modelarnia i Instytut Sztuki Wyspa. W tym czasie zrealizowanych zostało ponad tysiąc wystaw, działań performatywnych, wykładów, konferencji i warsztatów. Wyspa współinicjowała dialog rewitalizacyjny dotyczący terenów istotnych nie tylko dla Gdańska, ale także całego kraju. Współpracowała z niezliczoną liczbą artystów i artystek zarówno tych wchodzących na scenę artystyczną, jak i twórców uznanych na arenie międzynarodowej. Dzięki temu udało nam się przyczynić do wyprowadzenia sztuki współczesnej ze społecznego niebytu i włączenia jej w nurt publicznej świadomości.

Organizacja wydarzenia obejmującego trzy dekady aktywności Wyspy jest zadaniem trudnym i karkołomnym. Skonstruowanie możliwie spójnej wypowiedzi w postaci wystawy, szeregu wydarzeń performatywnych, pokazów filmów i dokumentacji ma wprowadzić widza i odbiorcę w atmosferę i charakter pionierskich działań artystów związanych z Wyspą. Lata 80. i 90. to dynamiczny czas budowania gdańskiego środowiska niezależnego rozpisanego na wiele miejsc i rodzajów aktywności – od sztuki w przestrzeni publicznej po koncerty, wystawy oraz twórczość poetycką i aktywistyczną. Oddziaływanie kontekstu politycznego po stanie wojennym krystalizowało postawy zaangażowania w kwestie społeczne i stało się główną siłą napędową postaw buntowniczych i krytycznych. Praktyki adaptacyjne zmierzały do konstruowania nowego pola sztuki odpornego na ideologiczną presję i transformacyjny chaos. Z pewnością był to czas nowych możliwości i otwierających się perspektyw – twórczej reakcji na to, co jeszcze nieznane i przepracowywania pokładów historii, poddawanej nieustannej wiwisekcji. Działania te tworzą gmatwaninę relacji i sieć połączeń, która nakłada się na mapę miasta: Forty Napoleońskie, Wyspę Spichrzów czy budynek dawnej łaźni miejskiej na Dolnym Mieście. To konstruowanie oraz pozycjonowanie ról i postaw w interakcji z kontekstem polityczno-ekonomicznym można nazwać za Michaelem Foucaultem: „anatomią polityczną władzy”.

Poszukiwanie i odkrywanie kolejnych miejsc było wyrazem niepokoju i niezgody na otaczającą rzeczywistość, lecz zdecydowanie motywowane było tworzeniem swoistej wspólnoty, kooperatywu artystów zdolnych do budowania alternatywnego społeczeństwa i niezależnej, wolnej kultury. Przestrzeń wspólna stawała się przestrzenią sporu i walki o własną pozycję i obecność, równoprawność sądów i postaw. Proces ten trwa od wielu lat i wciąż jest niezwykle mozolny: kiedy powstawała architektura „Nowego Instytucjonalizmu”, toczyliśmy walkę w trzewiach tej maszynerii i nie zawsze tę pracę udawało się doprowadzić do końca. W jednym miejscu padaliśmy zmieleni siłą rozchwianych mechanizmów, aby w kolejnym kontynuować i transformować nasze działania. Siła i dramatyzm tych starć odciska się w polskim dyskursie o wolności słowa i swobody wypowiedzi artystycznej, czego dowodem zamknięcie Galerii Wyspa (2002) i proces o „obrazę uczuć religijnych” wytoczony Dorocie Nieznalskiej przez radykalne ugrupowania prawicowo-katolickie. Wyspa w ostatnich piętnastu latach była na pierwszej linii frontu ideologicznej wojny polsko-polskiej. Procesy, cenzura i wyrzucanie kuratorów leżały u podstaw krystalizowania się postaw krytycznych. Kompleks galeryjno-wystawienniczy w Polsce stał się systemem korporacyjnym ze wszystkimi symptomami i patologiami go trawiącymi. Działania horyzontalne i lokalne w Modelarni na terenie dawnej Stoczni Gdańskiej były formą odtrutki na powstające „przemysły kulturowe” oraz katalizatorem dla kolejnej generacji młodych artystów i studentów, ich  bazą i zapleczem ideowym. Definiowaniem języka analizy i oporu wobec turbokapitalistycznych mechanizmów obejmujących coraz szersze aspekty życia społecznego i kulturalnego zajmuje się Instytut Sztuki Wyspa. Działa on aktywnie na polu rewitalizacyjnym, inicjuje dyskusje dotyczące przyszłości terenów postoczniowych, upodmiotowienia Stoczni jako terenu cennego kulturowo, architektonicznie i społecznie. Swoimi zainteresowaniami wychodzi poza samą sztukę, poszukuje związków z nowymi technologiami, architekturą, urbanistyką, filmem, nową literaturą oraz współczesnymi teoriami kultury i życia społecznego. Współpracuje z licznymi międzynarodowymi instytucjami o charakterze artystycznym, badawczym i edukacyjnym. Realizuje projekty, odnawiając rezerwuar pamięci pierwszej Solidarności. Działania te zmuszają odbiorców naszych przedsięwzięć, jak i nas samych, do nieustannego redefiniowania pojęcia widza-interaktora, artysty, producenta, dzieła sztuki oraz galerii jako miejsca produkcji idei. Przedsięwzięcie Wyspa 3.0 w strumieniu prezentowanych prac, dokumentacji, zapisów wideo, niedokończonych obiektów oraz działań artystów związanych i współpracujących z Wyspą stawia pytanie o skuteczność i trafność wytyczonych w ostatnich latach strategii, ich następstw i konsekwencji.

Projekt Wyspa 3.0. Mapa i terytorium składa się z trzech integralnie powiązanych ze sobą części: prezentacji prac twórców, którzy byli związani z Wyspą w różnych momentach jej działalności i pokazu dzieł kanonicznych dla środowiska gdańskiego z ostatnich 30 lat; upublicznienia w internecie na zasadach wolnej licencji całego zasobu archiwalnego Instytutu Sztuki Wyspa, obejmującego 8200 filmów i fotografii oraz publikacji katalogu, w którym znajdą się artykuły wybitnych polskich historyków sztuki, kuratorów, naukowców i krytyków (Malina Barcikowska, Rafał Jakubowicz, Katarzyna Lewandowska, Stanisław Ruksza, Marek Sobczyk, Jakub Szreder, Maksymilian Wroniszewski) a także wywiady, bogaty materiał wizualny i kalendarium działań środowiska skoncentrowanego wokół Wyspy.

otwarcie wystawy: piątek, 9 października 2015, godz. 18.00;

podczas otwarcia wystawy performans Julii Kurek i projekt specjalny TEATRLEON (Leon Dziemaszkiewicz);

po wernisażu afterparty w klubie Buffett – koncert drewnofromlas (dfl) + dj Drozda

wstęp wolny

wystawa czynna: 9.10 – 15.12.2015 / wstęp wolny

Instytut Sztuki Wyspa, ul. Doki 1/145 B, 80-958 Gdańsk

Lista artystów i artystek: Jarosław Bartołowicz, Kuba Bielawski, Oskar Dawicki, Jarosław Fliciński, Angelika Fojtuch, Grupa i inni. (Mira Boczniowicz i Andrzej K. Urbański), Ellen Harvey, Mamet Hektor, grupa Low Res, Elżbieta Jabłońska, Robert Jurkowski, Ania Kalwajtys, Grzegorz Klaman, Tomasz Kopcewicz, Kazimierz Kowalczyk, Julia Kurek, Konrad Kuzyszyn, Leszek Lewandowski, Zbigniew Libera, Jacek Niegoda, Dorota Nieznalska, Hanna Nowicka, Maureen O'Connor, Monika Pudlis, Konrad Pustoła, Anna Reinert, Robert Rumas, Jadwiga Sawicka, Roland Schefferski, Dominika Skutnik, Marek Sobczyk, Jacek Staniszewski, Andrzej Syska, Eugeniusz Szczudło, Michał Szlaga, Grzegorz Sztwiertina, Marek Targoński, Twożywo, Ania Witkowska, Agnieszka Wołodźko, Krzysztof Wróblewski, Piotr Wyrzykowski, Dorota Zgłobicka, Ryszard Ziarkiewicz, Alina Żemojdzin, Artur Żmijewski i inni

Kurator: Grzegorz Klaman

Aleksandra Mosiołek
Instytut Sztuki Wyspa