Grudniowe gdańskie rocznice w ECS
45. rocznicę – masakry na Wybrzeżu, 35. – odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców 1970 i 34. – wprowadzenia stanu wojennego – przypominać będzie Europejskim Centrum Solidarności na wiele sposobów - oddając hołd ofiarom, i opowiadając o tamtych wydarzeniach w sposób ciekawy dla świadków i ludzi młodych. W programie uroczystości jubileuszowych znajdują się i oficjalne uroczystości, i obrzędy liturgiczne, wystawy, promocja książki, konferencje…
EPITAFIUM, to uroczystość pamięci ofiar Grudnia ’70 w 35 rocznicę odsłonięcia pomnika Poległych Stoczniowców, na którą do ECS zaproszeni zostali uczestnicy tych wydarzeń, rodziny ofiar, budowniczych pomnika, stoczniowców – 16 grudnia 2015, środa, godz. 12.00, ogród zimowy ECS. Obowiązuje rezerwacja miejsc. W programie m.in. przemówienie Lecha Wałęsy, prezydenta RP, przywódcy strajku, i esej „Grudzień ’70 dzisiaj”, autorstwa prof. Stefana Chwina, pisarza, który badał literackie i historyczne konteksty pomnika Poległych Stoczniowców oraz wernisaż wystawy UKRYTE / WYPOWIEDZIANE / PRZYPOMNIANE z wprowadzeniem Andrzeja Wajdy.
RYS HISTORYCZNY
Przypomnijmy, że według oficjalnych danych w 1970 roku życie straciło 45 osób, a niemal 1200 zostało rannych. Sceny, które rozegrały się w Grudniu ’70, zapisały się w pamięci zbiorowej Polaków w postaci czarno-białego obrazu, wykonanego na ulicach Gdyni. Ciało 18-letniego Zbyszka Godlewskiego, pochodzącego z Elbląga pracownika fizycznego Zarządu Portu Gdynia, zastrzelonego przez wojsko 17 grudnia, koledzy niosą w pochodzie na drzwiach jak na katafalku. Zdjęcie wykonał z okna własnego mieszkania przy ul. Świętojańskiej 66 – Edmund Pepliński, fotograf, właściciel zakładu Foto Kamera przy Długim Targu w Gdańsku. Fotografia znajduje się w zbiorach ECS i pokazana zostanie na wystawie UKRYTE / WYPOWIEDZIANE / PRZYPOMNIANE.
Ofiar było jednak znacznie więcej. W ramach akcji wymierzonej w uczestników grudniowego strajku aresztowano ok. 3000 osób, wiele z nich zostało brutalnie pobitych, wyrzuconych z pracy, czy wcielonych do wojska. Wiele z ofiar represji nigdy nie powróciło do zdrowia.
Na wystawie UKRYTE… zaprezentujemy m.in. przepustkę 22-letniego Stefana Mosiewicza, pracownika Stoczni Gdańskiej im. Lenina, z adnotacją datowaną na 7 stycznia 1971 roku: „zgon”. Mężczyzna zginął od serii z karabinu maszynowego 16 grudnia, pod bramą swojego zakładu pracy. Pogrzebany został dwa dni później na cmentarzu Srebrzysko, bez udziału bliskich, którzy jeszcze wówczas o jego śmierci nie wiedzieli. Przepustka pochodzi ze zbiorów ECS.
„Grudzień oczywiście nie poszedł na marne. Wyciągnęliśmy doświadczenia z Grudnia – gorzkie doświadczenia, ale to była lekcja życia. Już nie mógł się powtórzyć Grudzień, bo dojrzała świadomość społeczna. Nauczyliśmy się, że nie wolno nam było wyjść na ulicę... każdy z nas dokładnie zdawał sobie z tego sprawę” – w czerwcu 1981 roku relacjonowała Anna Walentynowicz*.
W Sierpniu ’80 stoczniowcy już wiedzieli, że nie mogą opuszczać zakładów pracy. Zamknięte bramy i strajk okupacyjny chroniły ich przed strzelaniną na ulicy. Już wówczas rozpoczęła się publiczna zbiórka pieniędzy na rzecz budowy pomnika upamiętniającego ofiary Grudnia ’70.
Monument powstał niebywale szybko. Już 16 grudnia 1980 roku uroczyście na placu nieopodal Bramy nr 2 Stoczni Gdańskiej, dziś zwanym placem Solidarności, odsłonięto pomnik Poległych Stoczniowców – pierwszy, jaki ofiarom komunizmu wystawiono w Europie Środkowo-Wschodniej.
Kolejna rocznica masakry grudniowej odbyła się już nielegalnie, w cieniu stanu wojennego.
Zapraszamy do Europejskiego Centrum Solidarności, gdzie wspominać będziemy polskie grudnie.
* cytat pochodzi z książki: Grudzień 1970, Paryż 1986, s. 113.
PROGRAM WYDARZEŃ
SUBIEKTYWNE ZWIEDZANIE WYSTAWY STAŁEJ
termin | 13 grudnia 2015, niedziela, od godz. 11.00
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, wystawa stała
wstęp | wolny → REZERWACJA MIEJSC ONLINE ecs.gda.pl
To będą pasjonujące opowieści o dwóch grudniach – ’70 i ’81. Po wystawie stałej ECS będą oprowadzać m.in.: górnik ranny w pacyfikacji Kopalni „Wujek”, gitarzysta, który grał w asyście uzbrojonego wojska, i sekretarz PZPR, wiele godzin mediujący w Tczewie z robotnikami, aby nie polała się krew.
ZNAKI NASZEJ WOLNOŚCI. GRAFIKA „SOLIDARNOŚCI” 1980–1989 | wykład
termin | 13 grudnia 2015, niedziela, godz. 12.30
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, czytelnia archiwum
wstęp | wolny
O znakach naszej wolności – plakatach i grafikach po Sierpniu ’80, które stały się symbolami polskich losów, znakami patriotyzmu, wolności i oczekiwań rozbudzonych przez Solidarność – opowie Jerzy Brukwicki, znawca plakatu opozycyjnego i sztuki podziemia lat 80.
POGRZEBANI NOCĄ | promocja książki
termin | 14 grudnia 2015, poniedziałek, od godz. 18.00
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, sala wystaw czasowych
wstęp | wolny
Spotkanie wokół pierwszej książki, która przybliża historię i rodziny ofiar grudniowej tragedii na Wybrzeżu. W dyskusji wezmą udział autorzy książki: Piotr Brzeziński, Robert Chrzanowski i Tomasz Słomczyński, a w roli eksperta wystąpi prof. Wojciech Polak. Moderatorem będzie: Jarosław Zalesiński z „Dziennika Bałtyckiego”.
EPITAFIUM PAMIĘCI OFIAR GRUDNIA ’70 W 35 ROCZNICĘ ODSŁONIĘCIA POMNIKA POLEGŁYCH STOCZNIOWCÓW
termin | 16 grudnia 2015, środa, od godz. 12.00
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, Galeria Trap w ogrodzie zimowym (parter)
wstęp | zaproszenia
CEREMONIA JUBILEUSZOWA z udziałem Lecha Wałęsy, prezydenta RP, przywódcy strajku w Sierpniu ’80, własny esej „Grudzień ’70 dzisiaj” odczyta Stefan Chwin, pisarz, który badał literackie i historyczne konteksty pomnika Poległych Stoczniowców.
/ UKRYTE / WYPOWIEDZIANE / PRZYPOMNIANE GRUDZIEŃ ’70 W FILMOWYM TRYPTYKU ANDRZEJA WAJDY | wystawa
termin | 16 grudnia 2015 – 30 kwietnia 2016
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, Galeria Trap w ogrodzie zimowym (parter)
wstęp | wolny
Andrzej Wajda – jeden z najwybitniejszych polskich reżyserów oraz współtwórca polskiej szkoły filmowej – realizował swój tryptyk „Człowiek z marmuru”, „Człowiek z żelaza” i „Wałęsa. Człowiek z nadziei” pół wieku – od 1963 roku, kiedy powstał scenariusz pierwszego filmu, do 2013 roku, gdy odbyła się premiera ostatniego.
Jego kino podąża za historią społecznego protestu już od początku lat 50., przez czerwiec 1956, marzec 1968, grudzień 1970, czerwiec 1976, sierpień 1980, po rok 1989. Pierwszy film z tryptyku, Człowiek z marmuru, ukazuje wydarzenia, które doprowadziły do Grudnia ’70, a kolejne filmy odwołują się do tych wydarzeń jako do kluczowych dla rozwoju idei Solidarności.
GALERIA JEDNEGO OBIEKTU | wystawa
termin | 16 grudnia 2015 – 30 kwietnia 2016
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, Galeria Mesa w Museum Store (parter)
wstęp | wolny
Ekspozycja dedykowana tragicznym wydarzeniom Grudnia ’70, w szczególności tym, które rozegrały się przed Bramą nr 2 Stoczni Gdańskiej, oraz historii pomnika Poległych Stoczniowców.
TRZY KRZYŻE | instalacja artystyczna
termin | 16 grudnia 2015 – 30 kwietnia 2016
miejsce | ECS, pl. Solidarności 1, Galeria Świetlik w ogrodzie zimowym (parter)
wstęp | wolny
Ekspozycja dedykowana ofiarom Grudnia ’70 w Gdańsku i pomnikowi upamiętniającemu ich tragiczny los. Plakat Andrzeja Pągowskiego – autora ponad 1000 plakatów wydanych drukiem od 1977 roku w Polsce i za granicą – promujący film Andrzeja Wajdy „Człowiek z żelaza”, ukazany w trzech wersjach językowych, tworzy zaskakującą kompozycję.
Pełen pakiet informacji: ecs.gda.pl/grudzien